 |
شح نفس
«و من يوق شح نفسه فاولئك هم المفلحون» .اين مضمون در آيات پيشهم آمده بود;در سوره حشر هم اين مضمون را خوانديم.«شح»عبارتاست از بخل توام با طمع و حرص.بخل يعنى امساك،در مقابل جود كهبخشندگى است.
در قرآن،هم كلمه«بخل»و هم كلمه«شح»آمده است.آن طور كهبعضى گفتهاند بخل عبارت است از همان حالت امساك.در فارسى هممىگوييم فلان كس آدم بخيلى است،يعنى آدم ممسكى است،جود وبخشش ندارد.شح،بخل استبه علاوه حرص.حال ممكن است كسىبخيل باشد يعنى نسبتبه آنچه دارد خيلى ممسك باشد اما حرص اينكهباز بيشتر به دست آورد نداشته باشد.حريص نيست اما آنچه را كه دارد باگاز انبر هم نمىتوان از دستش بيرون آورد.بعضى ديگر حريص هستند،آزمند هستند و دائما مىخواهند جمع كنند اما متقابلا بخشنده هم هستند.
ولى«شحيح»به آدمى مىگويند كه هر دو را با هم جمع كرده باشد،همآزمند است و دائما مىخواهد جمع كند و هم آنچه را كه دارد حاضرنيستبه هيچ قيمتى جود كند.اين ديگر بدترين صفتها در مورد مال وثروت است.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله در دوره اسلام در حال طواف بودند.مردى راديدند كه در حال طواف چنين دعا مىكند:خدايا مرا بيامرز اگرچه مىدانمكه مرا نمىآمرزى!فرمودند: چرا خدا تو را نيامرزد؟عرض كرد:يارسول الله!گناه من خيلى زياد است.از كوهها و از زمين و از آسمان همبيشتر است.فرمودند:آيا گناه تو از خدا هم بزرگتر است؟گناه تو از خدا كهديگر بزرگتر نيست;گناهت چيست؟گفت:يا رسول الله!من آدمى هستمكه اگر كسى سراغ من بيايد و از من يك درهم بخواهد جان من مىخواهدبيرون بيايد;اگر بفهمم كسى از من چيزى مىخواهد اينچنين ناراحتمىشوم.فرمود:دور شو،آيا نمىدانى كسى كه اينچنين باشد بوى بهشترا نمىشنود؟آيا اين آيه قرآن را نشنيدهاى: «و من يوق شح نفسه فاولئكهم المفلحون» ؟
تعبير قرآن را ببينيد.شح را براى انسان به منزله يك دشمن تلقى كردهاست.قبلا خوانديم: «ان من ازواجكم و اولادكم عدوا لكم» برخى از همسرانو فرزندان شما دشمنان شما هستند،و بعد خداوند چنين فرمود: «انمااموالكم و اولادكم فتنة» .در اينجا ديگر ازواج ذكر نشده است. اولاد دوبار،ازواج يك بار و اموال هم يك بار ذكر شده است.در آيه مورد بحثمىفرمايد: «و من يوق شح نفسه» .شح باز مربوط به مال است.هر كسى كهنگهداشته بشود از شر شح،يعنى از اين دشمن.مىبينيم شح كه صفتىمربوط به مال است مانند يك دشمن تلقى شده است. نتيجه اين مىشود كههمان طور كه ازواج و اولاد عملا گاهى به صورت دشمن در مىآيد،مال وثروت هم گاهى به صورت دشمن در مىآيد ولى آن كه دشمن استخود وجود عينى مال نيستبلكه آن صفت قائم به نفس انسان است كه نامش«شح»است.كسانى كه از شر اين دشمن نگهداشته بشوند آنها رستگارانهستند;يعنى در صورتى كه كسى از اين شر نگهداشته نشود هيچ وقترستگار نمىشود.
«ان تقرضوا الله قرضا حسنا يضاعفه لكم» اگر قرض بدهيد به خدا،قرضنيك،قرض الحسنه، خدا آن را به شما رد مىكند و مضاعف هم مىكند. «ويغفر لكم» و از گناهان گذشته شما هم مىگذرد «و الله شكور حليم» و خداشكور و قدردان و حليم و بردبار است.اين تعبير را در گذشته داشتيم: «منذا الذى يقرض الله قرضا حسنا» (9) .در اينجا مىفرمايد: «ان تقرضوا الله قرضاحسنا» اگر به خدا قرض بدهيد قرض حسن.
نظرات شما عزیزان:
